0
0
0
0

Prijswinnende inzending: Ambitiecode van Nederland

 

Nederland: onthullend werelddorp

De ambitiecode van Nederland 'onthullend werelddorp' toont waar wij als Nederlanders vandaan komen en heengaan. De ambitiecode bevat punten van ontdekking, herkenning en verwondering. Diep in ons hart weten we dat ze de kern raakt van onze volksaard en bijzondere waarde voor de wereld. Dat Nederland een beetje anders is dan anderen landen, en dat wij Nederlanders beschikken over eigenaardige kwaliteiten hebben we intussen wel geaccepteerd. Nederland is niet dogmatisch, noch groots en meeslepend. De ontwikkelingen op het wereldtoneel gaan ons boven de pet, maar de omstandigheden kunnen we feilloos het hoofd bieden. Zo gaan we maar door met Nederlander te zijn: pragmatisch, modellerend en 'groot in kleinschaligheid'.

0Sluit voor een moment je ogen, laat de waan van de dag voor wat ze is, en kom mee naar verleden, heden en toekomst van Nederland. Echte ambitie komt niet voort uit alle malheid die een mens kan verzinnen en nog minder uit de hectiek van alle dag. Ambitie is geen willekeurig idee maar de behoefte om te worden wat we altijd al waren: een onthullend werelddorp.

 

0

 

 

De onthulling: Nederland als kraamkamer van wereld paradigma's

Nederland is getekend door haar rampen en de littekens zijn haar dierbaar. Overbevolking, ontbossing, woestijnvorming, overstromingen en hegemoniale wereldmacht. We hebben het allemaal al gehad. Ons land kent geen oervormen meer: noch in natuur, noch in cultuur. Alles is bedacht en gemaakt nadat het eerst teloor was gegaan. Sinds de middeleeuwen zijn grote delen van Nederland weggeërodeerd. Andere delen stonden regelmatig onder water. Oerbos werd heide en later stuifzand. Schorren en slikken werden bebouwd en bewoond. Eind 19e eeuw bestond een armoedig Nederland voor grote delen uit zandduinen en in-, uit- en doorstromend water. Toen werd Nederland modern en ging haar problemen aanpakken. Droogmaling, bosbouw, bagger en deltawerken toonden de Nederlandse vastberadenheid. Water werd (water-)weg en land, stuifzand werd 'natuur' en het (zee-)land werd met basalt en vernuft duurzaam van de zee gescheiden. De rampen van weleer zijn niet bedreigend meer, maar een bewijs van ons motto ('je maintiendrai') en geven vorm en inhoud aan onze nationale identiteit. We zijn een kunstmatig land dat bewijst dat menselijke invloed, na veel vallen en opstaan, ook evenwichtig kan zijn.

0Het water en de rampen hebben ons nog iets eigenaardigs gebracht: het vermogen om samen te werken. Landeigenaren moesten wel samen dijken bouwen; als er één niet meedeed hadden ze allemaal natte voeten. Het kan geen toeval zijn dat Nederland de bakermat is van zoveel instituties die de grootschalige wereld van vandaag regeren. Wij vormden niet alleen de eerste republiek. We hadden ook de eerste multinational (VOC), het eerste aandeel (alweer de VOC) en de eerste effectenbeurs. Onze kleinschalige en eigenaardige experimenten kregen grote gevolgen. Groter dan we zelf konden beheersen en bevatten. Even vanzelfsprekend als de wereldhegemonie ons overkwam, ontglipte ze later weer aan onze vingers.

 

Het kan geen toeval zijn dat Nederland de bakermat is van zoveel instituties die de grootschalige wereld van vandaag regeren.

 

Nieuwe paradigma's worden in Nederland gevonden en aan de wereld gepresenteerd. Maar na de pioniersfase blijken anderen beter ze grootschalig toe te passen. Meer dan symbolisch is de ontwikkeling van New York na de vestiging en bloei van Nieuw Amsterdam. Wij Nederlanders kennen onze beperkingen. Wanneer dingen echt groot en spannend worden laten we de ontwikkelingen liever hun beloop. Wijzelf houden meer van een warme kleinschaligheid. Misschien zijn wij wel bewust 'onbewust bekwaam', omdat bewuste bekwaamheid teveel verantwoordelijkheid zou vergen, wat ten koste gaat van de open geest en het spontane experiment.

Wij, pioniers van een drooggevallen Atlantis, houden niet vast aan oude concepten. Onze strijd is er geen van dogmatiek en onderdrukking. Even makkelijk als we 'streden tegen het water', zoeken we nu geschikte plaatsen om 'het water de ruimte te geven'. Het water houd je niet tegen door je blind te staren op één stroom. Het water kolkt en stroomt op alle fronten. Soms moeten we het een eindje laten gaan, om te zien waar dammen en dijken al dan niet zinvol zijn. Zo schonken wij de wereld noties van tolerantie en 'gedoogbeleid'.

 

Het werelddorp: de menselijke maat van een pragmatische geest

Nederland is niet groots en meeslepend. Wie de kosmopolitische sfeer van een wereldstad wil proeven komt niet naar de Deltametropool. En wie tot kunstzinnige hoogte wil komen vlucht weg uit het land waar overal de scherpe kantjes van worden afgevijld. De grootheid die Holland ooit heeft voortgebracht werd haar door vluchtelingen geschonken. De havens en de Amsterdamse grachtengordel zijn eerder te danken aan strijd elders op het Europese continent, dan aan eigen Nederlands initiatief. Onze trots mag hooguit zijn dat wij niet in de weg zijn gaan staan van hen die de nieuwe kansen zagen.

0Voor onze eigen grootheden waren we vaak al snel te klein. Hoeveel jaren van zijn productieve leven verbleef Erasmus in de lage landen? En hoe snel werd Nederland wel niet een onveilig oord voor een man als Hugo de Groot? Zelfs een schilder die de wereld met zijn talent verblufte werd in eigen land verguisd door de nachtwacht die door hem was geportretteerd. Pas toen de Nederlanders de koopwaarde van Rembrandt ontdekten, groeide hun enthousiasme voor diens kunst.

De machtenstrijd op het wereldtoneel is aan ons niet besteed ook al doen we er meestal wel ons voordeel mee. Terwijl de wereld polariseert rondom principiële stellingen vinden wij pragmatische middenwegen. Hier wordt de soep niet heet gegeten, druk als we zijn de verschillen te overbruggen en eigenzinnigheid te gedogen. Kan de wereld zich een betere gastheer voor internationale rechtsinstituten wensen? Wij zijn er niet op uit om ze te overheersen. Politieke krachtpatserij ligt ons niet. Gastvrijheid en handelsgeest des te meer. Zolang de huur maar wordt betaald en de rust niet wordt verstoord vinden wij het best gezellig met al die snoeshanen om ons heen.

Nederland is de grootschaligheid en monoculturen inmiddels voorbij. Hier regeren de redelijkheid en de menselijke maat. Als alternatief voor universaliteit koketteren wij met 'knusheid' en 'gezelligheid'. Na de welvaart staat nu het welzijn centraal. Naast economische waarden hebben we het over multiculturele waarden, natuurwaarden en menselijkheid.

 

Nederland is een scharnierpunt in de wereld die toe is aan vernieuwing maar moeite heeft haar oude patronen te verzaken

 

In ons land zijn provocateurs ludiek en neigt 'de macht' tot dienstbaarheid. Individualiteit en solidariteit gaan hand in hand en zelfbeschikking en vrijwilligheid worden hoog gewaardeerd. Wij zijn eerder geneigd te accepteren dan te polariseren. De kiemen van een duurzame samenleving zijn hier te vinden. Begrip en respect zijn belangrijker dan (formele) rechtvaardigheid en vertrouwen is belangrijker dan snel gewin. Wederkerigheid is de basis van alle relaties, tussen mensen onderling en tussen mens en natuur; 'behandel uw naaste gelijk u zelve' en 1000 ha haven is goed voor 1000 ha bos. Hoewel Hollandse zuinigheid nog steeds perverse uitwassen levert zoals 'inbreiding' en 'verdichting' kan dergelijk verstikkend jargon de dominante trend niet breken. Ook nu weer worden in Nederland paradigma's verschoven. Het begin van een volgende gouden eeuw? Ditmaal niet gebaseerd op handel over het water maar door te handelen naar gelang het water stroomt en de mensen zich ontplooien.

0Nederland is een scharnierpunt in de wereld die toe is aan vernieuwing maar moeite heeft haar oude patronen te verzaken. Wie onthult verzint niets nieuws maar trekt enkel de sluier weg van hetgeen al is. Om onthullend te zijn moeten de hoogmoed en de dadendrang worden overwonnen. In een land waarin 'overdrijving' niet wordt gewaardeerd en waar 'problemen zichzelf oplossen' is dat nauwelijks een probleem. Beslissingen worden niet 'genomen' en nieuwe structuren worden niet 'ontworpen'. Ze behoeven geen heldendaden of grote visie maar ontstaan spontaan wanneer de juiste randvoorwaarden worden gecreëerd, zoals daar zijn: ruimte en respectvolle uitwisseling tussen open geesten en wederkerigheid in relaties tussen mensen onderling en met de natuur. Zo is de oudste republiek, die bij nader inzien toch graag een koningshuis had, bezig de weg te bereiden voor de nieuwe Welzijnsstaat.

 

Een ambitiecode

Hoe verleidelijk is het niet te verzinnen welke adembenemende landschappen, technische hoogstandjes, mooie mannen of stoere vrouwen de Nederlanders de wereld in kunnen sturen. Maar wat verleidelijk is blijkt vaak ook vergankelijk. De goudaders raken leeg, beelden raken uit de mode en nieuwe helden zijn maar al te snel vergeten. Hoe pover zou een ambitiecode zijn die de tand des tijds niet kan doorstaan. Hoe pover ook, een ambitiecode die slecht past bij onze authentieke identiteit. Getuigt het niet van wijsheid wanneer de ambities worden afgestemd op hetgeen eigenlijk al aanwezig is? Is het niet eervol om te laten zijn wat moet zijn? Is het niet groots om te laten komen wat moet komen, al is het nog zo klein? De geschiedenis leert dat juist dit de grootste uitdaging van de mensheid is. De uitdaging die conflicten kan vermijden, die milieurampen kan voorkomen en die dromen van een harmonieus levende planeet met een volwassen wordende mensheid tot leven wekt.

 

Korte samenvatting voor niet-Nederlanders

The Netherlands: revealing open spaces where paradigms shift

 

Aan deze inzending werkten mee: Martin Eillebrecht, Ruud Sellink, Daan Putman Kramer en Edgar Wortmann

© 2002 - elannet bv / postbus 932 - 3160 ac rhoon

English version